Üst düzey bir MEB yetkilisine, elektrik faturasını ödeyemediğiniz okullara akıllı tahta almak kimin aklı, bu dar zamanda bu kadar parayı nereden buldunuz diye sordum. Yetkili, proje maliyetinin Dünya Bankası kredisi ile karşılanacağını söyledi. Anlattığına göre kredi teklifi Dünya Bankasından gelmiş ve başka bir amaç için kullanılamıyormuş.

Edindiğim bilginin özeti şu: Dünya Bankası, hükümete, “Proje karşılığı olarak size 1 milyar 500 milyon Dolar uzun vadeli, düşük faizli kredi verebilirim” diye bir teklif sunuyor. Banka, kredinin kullanabilmesi için projenin belirlenmiş malların alımını içermesini şart koşuyor. Hükümet ise siyasi rantı kendisine, vadesinin uzunluğu nedeniyle ödemesi sonraki hükümetlere ait krediyi hemen kabul ediyor.

Hükümet, Dünya Bankasından tüketici kredisi kullanacak

Yeterince açıklayıcı değilse, bizim bankaların fatura karşılığı verdiği tüketici kredilerini düşünün. Banka, belirlediği kalemden harcama yaptığınız faturayı getir kredini al der ya; aynen öyle.

Uluslararası finans kuruluşlarının kredi verme arzusu da bildiğimiz bankalar gibi aynı amaca yöneliktir: Elindeki parayı satmak. Kredi verilecek ülkeyi bulma, proje ve protokol hazırlama işi ise bu işler için organize olmuş lobiler aracılığı ile yürütülür. Lobi, alımı yapılacak 570 bin bilgisayar ve bir o kadar yazıcı ile akıllı tahtanın nerelerden kaç paraya alınacağını da belirlemiştir.

Demek istediğim, Başbakanın görkemli bir gösteriyle açıkladığı Fırsatları Artırma ve Teknolojiyi İyileştirme Hareketinin (F@TİH) adı dahil özgün bir yönü yok. Bundan dolayı proje, bilgi teknolojisinin eğitimde kullanılması gibi bir amaç içermiyor; kapitalizmin tüketimi teşvik politikasının versiyonlarından biri. Bu ara AKP de payına düşeni alıyor. Yanlış anlaşılmasın, proje kapsamında ürünü satılacak şirketten rüşvet aldılar demiyorum. Bu işin sonunda AKP’nin payına düşen, teknolojiyi fetişe dönüştüren Türkiye toplumuna ufkunun genişliğini anlatma fırsatı bulmasıdır.

Proje 2009 yerel seçimlerinde de gündeme gelmişti

2009 yerel seçimleri öncesi dönemin Milli Eğitim Bakanı Hüseyin Çelik öğretmenlerin uygun fiyatla dizüstü bilgisayar almaları için seçim sonrası kampanya başlatacaklarını söylemişti. Görünen o ki Çelik’in 2009 yerel seçimlerinde kullandığı ancak protokol süreci uzadığı için gerçekleştirilmesi geciken proje, Haziran’da yapılacak genel seçimlerde de kullanılacak. O tarihte bu açıklama üzerine, Milli Eğitim Bakanı bilgisayar şirketlerinin sponsoru mu diye sormuştum. Bildiğiniz gibi 2005’te Vakıfbank kredisiyle öğretmenlere bilgisayar satışı da sponsorluk hizmetiydi.

Ya teknoloji insanı kullanırsa

Bilgi teknolojisi ürünleri, eğitimin amaçları ve diğer bileşenleriyle uyumlanmazsa istenilen sonuç alınamaz. İstenilen sonucu almak bir yana, başarısızlığı bile neden olabilir. Doğan Tılıç’ın bir arkadaşından aktardığı gibi “En kötü yatırım, altyapısı hazırlanmadan teknolojiye yapılan yatırımdır.”

Türkiye’de teknolojinin son ürünlerinin kullanılmasının başarıyı mutlak artırdığı gibi yanlış bir algı var. Teknolojik ürünler de sonuçta insan tarafından kullanılan araçlardır; insanı teknolojik ürünü kullanabilecek şekilde yetiştirmezseniz teknoloji insanı kullanır. Kullana kullana öğrenilir anlayışıyla böylesi pahalı donanımlara yatırım yapılmaz. Çünkü teknoloji ekmekle aynı sürede bayatlamaktadır. Teknolojik ömrünün kısa olması, bilgi teknolojisi ürünlerinin alımından önce kullanacak insanın yetiştirilmesini gerektirir. Ancak hükümet bunun ayrımında değil; olsaydı, başta okullar olmak üzere kamu kuruluşları bilgisayar mezarlığına dönmezdi.     

Bu alana yatırım yapılırken dikkat edilmesi gereken diğer bir konu da teknolojik ürünün hangi amaçla kullanılacağının önceden belirlenmesidir. Şu anda Türkiye’de bilgisayar, bilgiye ulaşım aracı olarak kullanılıyor; ancak sınırlı bir alanda bilgiyi analiz edip yeni bilgiler üretme amacıyla kullanılmaktadır. Bu durumda yeni diye pahalı yatırımlara ne gerek var.

Başbakanın Köy Enstitüleri değerlendirmesi

Başbakan R. T. Erdoğan, 11 Eylül 2003 günü Ulusa Sesleniş konuşmasında şöyle demişti.  “Türk eğitim tarihi bakımından değil, dünya eğitim tarihi bakımından da çok orijinal bir girişim olan Köy Enstitüsü uygulamalarını bilimsel bir analize tabi tutmalarını ve bu deneyimden, bugün, özellikle yeni bilişim ve genetik tarım teknolojilerini eksen alarak, 'Biz nasıl yararlanabiliriz' diye araştırmalarını istedim.” Başbakan (yalan değilse), Köy Enstitüleri uygulamasının araştırılmasını dönemin Milli Eğitim Bakanı Hüseyin Çelik’ten istemişti.

Aynı Erdoğan, geçen haftaki grup konuşmasında Köy Enstitülerinden söz etmenin nostalji olduğunu söyledi. Şöyle dedi:  “Eğitim enstitüleri nostaljileriyle yatıp kalkan CHP, eğitime ilişkin hiçbir hayal kuramamıştır. Oradaki tek tip insan yetiştirme hülyasından başka eğitime ilişkin hiçbir hayal kuramamıştır. Bugün de aynı hayalde. Geçti artık. Modern dünyaların gerekleri neyse Ak Parti iktidarıyla Türkiye bunu yakalamıştır.”

Başbakan, Köy Enstitülerinin bir eğitim felsefesine dikkat çekmek için gündeme getirildiğinin farkında olmasına rağmen, bu anlayışı gündemde tutanları kırklı yıllara dönme özleminde olmakla suçluyor.

Geçen zaman içinde aynı konuda birbirinin zıttı iki görüş; Erdoğan, birinci konuşmasında samimi değildi. Son konuşması samimi ve içten. Erdoğan’ın gittikçe dilini ve tavrını gericileştirmesini çelişki olarak görmemek gerek. Çünkü o aşı tutmayan bir ağaç.